Medsafe: Tương tác thuốc khi sử dụng methotrexat liều thấp

         Methotrexat liều thấp thường được sử dụng trong điều trị các bệnh tự miễn, như vẩy nến và viêm khớp dạng thấp, thường trên các bệnh nhân có sử dụng đồng thời với nhiều thuốc khác. Việc sử dụng đồng thời methotrexat với một số thuốc có thể làm tăng nguy cơ gặp tác dụng không mong muốn và độc tính của methotrexat. Do đó, nhân viên y tế nên cân nhắc các tương tác thuốc có thể xảy ra và cần có biện pháp quản lý phù hợp khi bắt đầu hoặc thay đổi liều các thuốc trên bệnh nhân điều trị với methotrexat liều thấp.

         Methotrexat liều thấp được chỉ định sử dụng hàng tuần như một thuốc ức chế miễn dịch để điều trị các bệnh vẩy nến và viêm khớp dạng thấp. Ngoài liệu pháp methotrexate liều thấp, bệnh nhân có thể cần phối hợp các thuốc khác để điều trị bệnh cấp tính hoặc mạn tính.

         Sử dụng đồng thời methotrexat với một số thuốc có thể làm tăng nguy cơ gặp tác dụng không mong muốn và độc tính của methotrexat.

         Cơ chế gây tương tác thuốc

         Methotrexat là một thuốc gây độc tế bào, tác dụng thông qua cơ chế ức chế enzym dihydrofolate reductase, do đó cản trở quá trình chuyển hóa acid folic. Nguy cơ tăng độc tính có thể xảy ra khi sử dụng đồng thời methotrexat với các thuốc có cơ chế tác dụng tương tự.

         Ngay cả khi sử dụng với liều thấp, methotrexat cũng có thể gây ức chế tủy xương và gây độc thận, gan, hệ tiêu hóa hoặc phổi. Nồng độ methotrexat trong huyết tương tăng cao có thể làm tăng nguy cơ độc tính.

         Methotrexat có khả năng liên kết với albumin huyết tương sau khi hấp thu. Sử dụng đồng thời với các thuốc cạnh tranh vị trí gắn albumin hoặc ức chế liên kết với albumin có thể làm tăng nồng độ methotrexat tự do trong huyết tương.

        Phần lớn methotrexat được thải trừ qua thận thông qua cơ chế lọc ở cầu thận và vận chuyển tích cực tại ống thận. Các thuốc có ảnh hưởng đến chức năng thận có thể làm giảm độ thanh thải của methotrexat, từ đó làm tăng nồng độ thuốc trong huyết tương.

Bảng 1: Một số ví dụ về tương tác thuốc làm tăng tác dụng của methotrexat

Lưu ý  trong thực hành lâm sàng

Thận trọng khi sử dụng bất kỳ một thuốc nàotrên bệnh nhân đang điều trị với methotrexat về nguy cơ gây ảnh hưởng đến gan, thận hoặc hệ tạo máu. Tùy thuộc từng trường hợp, có thể cần điều chỉnh liều methotrexat hoặc tạm ngừng thuốc. Tăng cường giám sát bệnh nhân nếu cần thiết.

Khuyến cáo dành cho bệnh nhân:

- Lưu ý các triệu chứng, dấu hiệu độc tính có thể  xảy ra;

- Trao đổi với nhân viên y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc không kê đơn nào, bao gồm cả các chế phẩm có nguồn gốc tự nhiên.

Báo cáo ca tại  New Zealand

Kể từ năm 2020, Hệ thống Cảnh giác dược Quốc gia New Zealand đã ghi nhận năm trường hợp bệnh nhân xảy ra tương tác thuốc khi sử dụng với methotrexat liều thấp. Các thuốc liên quan bao gồm: co-trimoxazol (2 trường hợp), trimethoprim, amoxicillin + acid clavulanic, aspirin và natri valproat.

Trường hợp dùng đồng thời với amoxicillin + acidclavulanic, các xét nghiệm cho thấy bệnh nhân có rối loạn chức năng gan sau khi sử dụng bốn liều amoxicillin + acid clavulanic. Dữ liệu liên quan đến tương tác với methotrexat vẫn đang tiếp tục được cập nhật.

Hiện tại, khoa Dược Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn đã ứng dụng công nghệ thông tin trong việc cảnh báo các cặp tương tác trên phần mềm giúp cho các nhân viên y tế tránh được các tương tác chống chỉ định tránh bảo hiểm y tế xuất toán.

Nguồn:

1. https://www.medsafe.govt.nz/profs/PUArticles/March2024/Interacting-safely-with-low-dose-methotrexate.html

 2. Theo cảnh giác dược Quốc Gia.