Hàng năm, cứ vào mùa mưa số bệnh nhân nhập viện cấp cứu do bị rắn độc cắn thường gia tăng. Khi bị rắn độc cắn nếu sơ cứu không đúng cách, nạn nhân có nguy cơ bị hoại tử, nhiễm trùng máu, hay thậm chí là tử vong.

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn vừa tiếp nhận bệnh nhân N.T.P (70 tuổi, ở phường Chi Lăng, TP Lạng Sơn) bị rắn hổ bò vào nhà, cắn vào ngón thứ 3 tay phải, sau bị cắn, bệnh nhân đau nhiều và chảy máu. Sau vào viện, bệnh nhân xuất hiện dấu hiệu hoại tử vùng quanh vết cắn nên đã được chuyển Bệnh viện Bạch Mai điều trị tiếp.

Mùa mưa là giai đoạn sinh nở, phát triển của rắn, đặc biệt các loài rắn độc. Tình trạng mưa lụt kéo dài, biến đổi khí hậu còn phá vỡ môi trường sống của rắn nên chúng phải tìm nơi khác để trú ẩn và kiếm ăn như vườn rậm, tán cây, bụi cỏ,… Đây cũng là nguyên nhân vào mùa mưa, số nạn nhân bị rắn cắn nhập viện cấp cứu gia tăng với những mức độ nguy hiểm khác nhau.

6b864cfd9255520b0b44.jpg

1.Nhận biết một số loài rắn độc và vết cắn của rắn độc

Một số loài rắn độc thường gặp:

- Rắn hổ mang thường: Khi đe doạ hoặc chuẩn bị tấn công sẽ có cổ bạnh và phát ra âm thanh đặc trưng, có thể xuất hiện ở vùng rừng núi, hay trung du, và đồng bằng, thậm chí quanh khu dân cư;

- Rắn hổ mang chúa: Cổ cũng bạnh nhưng không rộng bằng loại trên, kèm theo hai vảy lớn ở đỉnh đầu, kích thước to, nặng gần chục cân và dài khoảng 2,5m;

- Rắn cạp nong/cạp nia: Thân mình khúc đen, khúc trắng hoặc vàng, sinh sống ở vùng trung du và đồng bằng, nhất là những nơi gần nước;

- Rắn biển: Sinh sống phần lớn thời gian trong môi trường biển, thường có nọc độc mạnh;

- Rắn lục: Đầu to hình thoi hoặc tam giác, con ngươi mắt hình elip dọc, màu xanh lá cây nhiều mức độ.

Cách nhận biết vết cắn là của rắn độc hay rắn không độc thường dựa vào vết răng cắn

- Rắn độc thường có hai răng độc lớn có vai trò như chiếc kim tiêm. Khi rắn cắn sẽ đồng thời tiêm độc vào vùng da của nạn nhân và để lại vết răng đặc trưng sau khi cắn. Do đó, nạn nhân khi bị rắn độc cắn thì để lại ít dấu răng ở vết cắn nhưng để lại 2 vết răng nanh. Mỗi vết cắn của răng nanh cách nhau khoảng 5mm và 1 số vết răng nhỏ.

- Rắn không có độc khi cắn sẽ để lại vết của cả 2 hàm răng với những chấm nhỏ hình vòng cung và đặc biệt không có vết răng nanh.

fae48b9f55379569cc26.jpg

2.Triệu chứng khi bị rắn độc cắn

- Các triệu chứng khi rắn không độc cắn là đau sưng nhẹ và trầy xước tại chỗ.

- Các triệu chứng điển hình khi bị rắn độc cắn:

+ Đau rát nghiêm trọng tại vết thương trong vòng 15 - 30 phút;

+ Vết cắn sưng nề và bầm tím, đôi khi lan rộng lên khắp cánh tay hoặc chân và gây hoại tử da;

+ Các dấu hiệu khác bao gồm: Buồn nôn, khó thở và cảm giác cơ thể yếu dần đi, đôi khi nạn nhân còn nhận thấy có mùi vị kỳ lạ trong miệng. Ngoài ra, khi bị rắn độc cắn nạn nhân có thể bị rối loạn đông máu và xuất huyết, khó nói và yếu chân tay, liệt toàn thân hoặc suy hô hấp và ngưng thở. Nguyên nhân tử vong do rắn độc cắn chủ yếu là do liệt các cơ gây khó thở hoặc mất nhiều máu, chảy máu toàn thân khó cầm.

3. Cách sơ cứu khi bị rắn độc cắn

Sơ cứu người bị rắn cắn nhằm mục đích làm chậm và hạn chế nọc độc xâm nhập vào cơ thể nạn nhân. Qua đó, ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm và nguy cơ gây hại cho tính mạng có thể xảy ra.

Khi bị rắn độc cắn, cần nhanh chóng gọi cấp cứu tại bệnh viện gần nhất để được truyền huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu. Trong thời gian chờ sự trợ giúp y tế, người thực hiện sơ cứu nên tuân theo các bước sau:

- Di chuyển nạn nhân xa ra khỏi tầm hoạt động của con rắn;

- Trấn an nạn nhân, hạn chế cử động, tốt nhất là bất động chi bị cắn bằng nẹp, để làm chậm sự lây lan của nọc độc;

- Tháo bỏ đồ trang sức và nới lỏng quần áo chật nhằm tránh gây chèn ép khiến vết thương bắt đầu sưng lên;

- Điều chỉnh tư thế sao cho vùng bị cắn nằm thấp hơn mức tim, chẳng hạn như nằm xuống, kể cả trong lúc được vận chuyển đến bệnh viện;

- Làm sạch vết thương bằng xà phòng và nước muối sinh lý;

- Dùng một miếng gạc khô và sạch để băng kín vùng bị cắn.

Những điều không nên làm khi bị rắn cắn

Sai lầm lớn nhất của bệnh nhân và người nhà là áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu khi bị rắn cắn. Nhiều trường hợp đợi đến khi xuất hiện các triệu chứng suy hô hấp nghiêm trọng, hoặc vết thương hoại tử lan rộng, thì mới đến cơ sở y tế thăm khám thì đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ và tính mạng nạn nhân. Do vậy, cần ghi nhớ một số lưu ý trong sơ cứu khi bị rắn cắn như sau:

- Không sử dụng băng garo cột chặt vào vùng bị cắn để tránh làm đau nạn nhân, và cản trở máu lưu thông đến các chi gây hoại tử.

- Không tùy tiện chườm, đắp lá cây hoặc sử dụng các bài thuốc dân gian lên vết thương hoặc uống thuốc khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ;

- Không rạch, chích vết thương hoặc cố gắng loại bỏ nọc độc vì có thể sẽ khiến nhiễm trùng nặng thêm;

- Tránh dùng thức uống có chứa caffeine hoặc rượu vì chúng có thể làm tăng tốc độ hấp thụ nọc độc của cơ thể;

- Không nên cố bắt rắn. Thay vào đó nên ghi nhớ màu sắc, hình dạng và phương thức tấn công của chúng để có thể mô tả với bác sĩ. Ngoài ra, hãy chụp ảnh con rắn từ khoảng cách an toàn để giúp việc nhận dạng được dễ dàng, thông tin này sẽ có ích trong điều trị.

4. Cách phòng rắn độc cắn

- Nhận biết và tránh xa môi trường có rắn sinh sống hay ẩn nấp là cách đề phòng bị rắn độc cắn hiệu quả. Ngoài ra nên trang bị quần áo bảo hộ an toàn và dùng đèn chiếu sáng nếu đi trong rừng hoặc biển, đến gần khu vực nhiều cây cỏ hay vũng nước, có đống đổ nát, đặc biệt là trong đêm tối.

- Trong trường hợp gặp rắn, cần nhẹ nhàng tránh càng xa càng tốt, rắn khá sợ con người nên sẽ bỏ đi và chỉ tấn công khi cảm thấy bị đe dọa. Vì vậy không được bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép giết chết rắn, bởi rắn dù đã chết vẫn có thể còn chứa nọc độc nguy hiểm.

- Trong tất cả các trường hợp bị rắn tấn công, cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế một cách nhanh chóng và an toàn nhất. Quá trình xử trí bằng huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu và theo dõi tại bệnh viện phải được tiến hành ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu để lâu thì kết quả điều trị sẽ rất kém hoặc không hiệu quả.